Zabytki

Grafika 1

Wykaz zabytków nieruchomych z terenu Ziemi Grybowskiej wpisanych do Rejestru Zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa - stan na 31 marca 2013 r.

    

Biała Niżna

- cmentarz żydowski, 1942, nr rej.: 571 z 30.06.1988
 
Na terenie wsi przy drodze Biała Niżna - Gródek znajduje się cmentarz zamordowanych w czasie II wojny światowej 360 Żydów, o fakcie tym przypomina wyryty na płycie nagrobnej napis w języku polskim, angielskim i hebrajskim.
            

Binczarowa

- cerkiew greko-katolicka p.w. św. Dymitra, obecnie kościół rzymsko-katolicki parafia 

 

p.w. św. Stanisława Biskupa, drewniany, 1760, 1797, nr rej.: 3/753 z 5.09.1964

 
Największym zabytkiem Binczarowej jest cerkiew św. Dymitra - obecnie kościół rzymskokatolicki pw. św. Stanisława Męczennika.Świątynia ta powstała w 1760 roku jako cerkiew grekokatolicka, zaś od 1951 roku jest rzymskokatolickim kościołem. Cerkiew była wielokrotnie przebudowywana. Jej obecny wygląd jest efektem remontu przeprowadzonego pod koniec XIX wieku (wtedy to m.in. podwyższono ściany, nadając budowli obecny kształt). Kościół posiada konstrukcję zrębową, z wieżą słupową. Pokrywa go jednokalenicowy dach kryty blachą. W latach 50-tych XX wieku do drewnianej świątyni dobudowana została murowana świątynia.
 


- cmentarz wojenny Nr 127 z I wojny światowej,
nr rej.: 573 z 30.06.1988

 

Element centralny cmentarza stanowi kamienny mur pomnikowy o długości 10,5 m. Na murze umieszczono datę 1914 oraz tablicę z napisem „KWATERA ŻOŁNIERZY POLEGŁYCH W CZASIE DZIAŁAŃ WOJENNYCH W 1915 ROKU – 60 ROSYJSKICH I 60 AUSTROWĘGIERSKICH”. Przed murem znajduje się 5 betonowych płyt imitujących nagrobki. Za murem stoi krzyż drewniany z metalową tablicą .

     

Florynka

-cerkiew greko-katolicka p.w. św. Michała Archanioła, obecnie kościół rzymsko-katolicki p.w. św. Michała Archanioła, 1875,

cmentarz przykościelny,

 ogrodzenie,

nr rej.: 758 z 5.09.1964

Cerkiew pw. św. Michała Archanioła powstała w 1875 r. Obecnie kościół rzymskokatolicki p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa. Świątynia murowana z kamienia, otynkowana, kryta blachą. Cerkiew jednonawowa, z kwadratową wieżą nakryta baniastym hełmem. Na uwagę zasługuje późnoklasycystyczny ikonostas z około 1875 r., dwa późnobarokowe ołtarze boczne z XVIII w. oraz dzwon z 1789 r.

cmentarz wojenny Nr 126 z I wojny światowej, nr rej.: 560 z 29.06.

We wsi znajduje się cmentarz wojenny nr 126, na którym spoczywają żołnierze niemieccy i węgierscy polegli tu w czasie I wojny światowej, wg tradycji w mogile zbiorowej pochowani są żołnierze węgierscy 2 Pułku Honvedu i 30 Pułku Piechoty Honvedu. Na cmentarzu znajduje się pomnik z kamienia i betonu. Na pomniku wyryte są napisy w języku niemieckim i węgierskim. Cmentarz ogrodzony jest metalowymi rurkami osadzonymi na betonowych słupkach .

Kąclowa

kapliczka p.w. MB Częstochowskiej, 1858,
nr rej.: A-838 z 17.10.1997

Kapliczka p.w. MB Częstochowskiej została wzniesiona w 1858 roku z fundacji Stanisłąwy Skraby. Kapliczka zbudowana z kamienia,otynkowana kryta dachówką, wejście półkoliste, zamykane ażurową furtką, w trójkątnym szczycie wnęka z gipsową figurką Serca Jezusa. Wewnątrz ołtarzyk z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej z figurami Serca Jezusa i Serca N.P.Maryi. Na ścianach zawieszone obrazy-oleodruki. 

Krużlowa Wyżna

- kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP, drewniany,
1520, XVIII-XIX,
nr rej.: A-34 z 3.03.1930

- ogrodzenie, mur kamienny z dwoma kaplicami
i bramkami, XVIII/XIX,
nr rej.: A-176/M z 5.11.2009

 

W 1520 r. Jan Pieniążek ufundował w Krużlowej kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Maryi Panny. Pierwotna bryła świątyni składała się z trójbocznego zamkniętego prezbiterium oraz nawy głównej zbudowanej na planie prostokąta. Nieco później dobudowano murowaną zakrystię i dzwonnicę. Pozycja społeczna Jana Pieniążka oraz jego obeznanie w sztuce miało niebagatelny wpływ na wystrój kościoła, o czym świadczy wiele zabytków zdobiących krużlowską świątynię. W ciągu wieków była ona wielokrotnie poddawana zabiegom konserwatorskim. W latach 1987-2003 został wybudowany w Krużlowej nowy kościół parafialny, konsekrowany 3 sierpnia 2003 r. przez ks. bpa Wiktora Skworca. W kościele znajduje się gotycka rzeźba przedstawiająca Matkę Boską z Dzieciątkiem w powszechnym około roku 1400 typie ikonograficznym zwanym Piękną Madonną lub Madonna z Krużlowej.

    

Polna

kościół parafialny p.w. św. Andrzeja Ap., drewniany,
XVI, poł. XIX, nr rej.: A-618 z 18.02.1991

park dworski, I połowa XIX, nr rej.: A-194 z 11.11.1985

 

Kościół parafialny św. Andrzeja w Polnej powstał ok. poł. XVI w. Nawa i prezbiterium nakryta jednolitym dachem wielopołaciowym, nad starszą częścią kościoła. Prezbiterium zdobi renesansowa polichromia figuralna z poł. XVI w., odkryta w latach 1966–67. Malowidła przedstawiają sceny Męki Pańskiej oraz postaci świętych. Ołtarz główny i dwa boczne późnobarokowe pochodzą z XVIII w. W ołtarzu głównym umieszczono renesansowy obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XVI w. oraz barokowy Św. Andrzeja z XVIII w. Obok kościoła stoi murowana, trójprzelotowa dzwonnica parawanowa z XIX w.

  

Ptaszkowa

- Kosciół pw. Wszystkich Świętych

 drewniany, 1555, XIX, nr rej.: 119 z 25.03.1969

 

Kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych w Ptaszkowej zbudowany został w 1555 r. , posiada konstrukcje zrębową . Kościół jest położony wśród wysokich drzew i otoczony drewnianym ogrodzeniem z bramkami nakrytymi gontowymi daszkami. W pobliżu kościoła wznosi się murowana dzwonnica projektu Zdzisława Mączeńskiego (1930). Wnętrze kościoła zdobi polichromia z 1795 r z częścią malowideł z XVI w. W bocznym wczesnobarokowym ołtarzu z XVII znajduje się piękna statua Matki Boskiej z Dzieciątkiem /zwana również Matką Bożą Ze Słonecznikiem/ z 1420 r. W głównym ołtarzu znajduje się obraz Matki Boskiej Radosnej czczony od najdawniejszych czasów jako cudowna Matka Boża Ptaszkowska. Był kilkakrotnie przebudowywany, co w konsekwencji doprowadziło do zatarcia się gotyckich cech budynku. Największym zabytkiem roku jest płaskorzeźba Modlitwa w Ogrojcu,. której autorstwo, według najnowszych badań, przypisywane jest samemu Witowi Stwoszowi

    

Siołkowa

cmentarz żydowski, II połowa XVIII, nr rej.: A-681 z 15.10.1992

cmentarz żydowski, II połowa XVIII, nr rej.: A-681 z 15.10.1992

 

Stróże

- cmentarz wojenny Nr 131 z I wojny światowej,
nr rej.: 559 z 29.06.1988

 

 Na cmentarzu znajduje się 56 mogił. Na każdej z nich umieszczono metalowy krzyż. Element centralny cmentarza stanowi pomnik z napisem „1914 – 1915” oraz dekoracyjnymi motywami herbowymi i roślinnymi. Pochowano tu żołnierzy niemieckich i rosyjskich oraz armii austro - węgierskiej poległych w 1915 roku.

 

Wawrzka

- cmentarz wojenny Nr 128 z I wojny światowej,
nr rej.: A-587 z 27.12.1988

 

Cmentarz żołnierski z okresu I wojny światowej projektu Hansa Mayra, który jest położony na wzgórzu przy drodze Wawrzka - Ropa. Pochowano na nim 43 żołnierzy. Element centralny cmentarza stanowi drewniany krzyż umieszczony na kamiennym postumencie. Na cmentarzu znajdują się dwie mogiły zbiorowe. Obiekt otoczony jest metalowym ogrodzeniem. Pochowano tu żołnierzy armii austro – węgierskiej i rosyjskiej poległych w 1914 roku.

 

Grybów

 

- kościół parafialny p.w. św. Katarzyny, 1909-1914,
nr rej.: A-791 z 29.12.1995

 

Bazylika św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Grybowie – neogotycki kościół parafialny w Grybowie, w powiecie nowosądeckim, wybudowany w latach 1909-1914. Jego patronką jest św. Katarzyna Aleksandryjska z Egiptu. W głównym ołtarzu rzeźba Chrystusa na Krzyżu na tle płasko rzeźbionej panoramy Jerozolimy z połowy XVII wieku. Ponadto otoczony kultem obraz Matki Boskiej Przedziwnej z 1700, drewniany posąg Madonny z Dzieciątkiem zwanej Madonną Grybowską. Wieża kościelna ma 77 metrów wysokości.

Grybów – stara plebania ok. 1600,
nr rej.: A-213 z 22.12.1970

 
Zabytkowy budynek w Grybowie nad rzeką Białą. Pierwotnie plebania grybowskiej parafii św. Katarzyny, obecnie siedziba Muzeum Parafialnego w tym mieście. Budynek wzniesiono zapewne (jak wskazuje data na belce stropowej) w 1699 r. Parterowy, drewniany (z belek modrzewiowych), konstrukcji zrębowej, zbudowany został na planie prostokąta. Obok plebanii widoczne są fundamenty XV-wiecznego kościoła św. Bernarda, spalonego podczas działań wojennych w zimie 1945 r.
 

Grybów – synagoga ul. Kilińskiego 1909,
nr rej.: A-721 z 27.12.1993

 
Synagoga znajduje się na ul. Kilińskiego.W synagodze modlili się głównie Żydzi postępowi. Synagoga została zbudowana w 1909 r., nabożeństwa były w niej odprawiane jeszcze w czasie II wojny światowej. Później hitlerowcy nakazali ją zamknąć i doprowadzili do jej znacznej dewastacji. Po zakończeniu wojny przez wiele lat w synagodze mieściła się stolarnia Miejskiego Zakładu Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, warsztat produkujący płytki, a w piwnicach warsztat blacharski. W sali głównej zachowana wnęka na aron ha-kodesz. Częściowo zachowany wystrój zewnętrzny. Obecnie (od 2002 r.) jest własnością Gminy Żydowskiej w Krakowie.
 

Grybów - cmentarz z I wojny swiatowej Nr 130

nr rej.: 608 z 22.12.1989

 
 Cmentarz żydowski w Grybowie oznaczony jest numerem 130 i znajduje się na zalesionym wzgórzu około 1200 m na zachód do Rynku. Cmentarz ma powierzchnię 0,35 ha. Jego powstanie datowane jest na drugą połowę XVIII wieku, zachowane nagrobki - około 50 macew - wykonane z kamienia i pochodzą z XIX i XX w. Większość z nich uległa zniszczeniu, jednak do dziś pozostało kilka zachowanych w dobrym stanie. Na niektórych widoczne są inskrypcje w języku polskim i hebrajskim.Nekropolia była miejscem pochówku zmarłych Żydów z okolicznych miejscowości. Wydzielona została kwatera wojskowa, gdzie pochowani są żołnierze narodowości żydowskiej polegli w walkach I wojny światowej.
 

Grybów – Ratusz Rynek 1902,

nr rej.: A-792 z 29.12.1995

 

Ratusz w Grybowie – niewielki prostokątny budynek usytuowany jest w północnej pierzei wydłużonego, pochyłego grybowskiego rynku, przy ruchliwej drodze przelotowej Gorlice-Nowy Sącz. Ratusz jest wbudowany między zabytkowe kamienice. Jednopiętrowy neogotycki budynek z czerwonej cegły jest siedzibą władz miejskich i Urzędu Stanu Cywilnego. Interesująca fasada ratusza należy do najładniejszych w mieście. Ratusz zbudowany w 1902 (data uwidoczniona na chorągiewce) jest pokryty blaszanym, dwuspadowym dachem. Charakterystyczne są wielkie, neogotyckie okna dominujące na fasadzie. Na osi wyróżnia się niewielki ryzalit z dużym oknem na piętrze i balkonem (wspartym na konsolach) z ażurową, metalową balustradą. Ryzalit wieńczy trójkątny szczyt z wieżyczką o kwadratowej podstawie zakończony blaszaną chorągiewką. Na uwagę zasługuje herb Grybowa znajdujący się w zwieńczeniu okna fasady głównej.

budynek Towarzystwa „Sokół”, ul. Kościuszki 7

1906-1910,

nr rej.: A-157/M z 2.09.2008

 Budynek zbudowany został w latach 1906-1910 w okresie prężnego działania Towarzystwa "Sokół". Opracowanie elewacji i detalu architektonicznego jest charakterystyczne dla okresu powstania obiektu i dla licznych przykładów budynków wznoszonych na terenie Galicji przez Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół". Mimo dobudowy w latach 60-tych XX wieku do północnej ściany nowej części z mocno przeszkloną elewacją frontową - pierwotny zabytkowy budynek "Sokoła"jest wyraźnie czytelny zarówno w aspekcie bryły jak i detalu architektonicznego. Ze względu na wartości historyczne ( związek z Towarzystwem "Sokół") oraz walory architektoniczne dotyczące bryły i dobrze zachowanego detalu - obiekt zasłużył na uznanie i został wpisany do rejestru zabytków 2008 roku.

Budynek czeka obecnie na swoją kolej by odzyskać swój architektoniczny blask, dać możliwość poszerzenia oferty kulturalnej i stanowić lepszą bazę lokalową dla odbywających się w MDK zajęć, bowiem DK zajmuje się organizacją czasu wolnego dzieci i młodzieży poprzez licznie działające grupy.


źródło www.nid.pl

Dofinansowanie UE