Z historii Gminy
Znaleziska archeologiczne dowodzą, że już w epoce neolitu circa 4000 — 2000 lat przed naszą erą, w okolicach Grybowa żył człowiek. Odkryto narzędzia krzemienne w rejonie Ciężkowic, Rzepiennika Biskupiego, Jeżowa, Białej Wyżnej. Narzędzia produkowane zapewne z miejscowego margla krzemionkowego. Rozwój kultury materialnej nastąpił w epoce brązu, tj. w okresie od 1700 do 700 roku p.n.e.
W okresie halsztackim (żelaza) około 700 — 400 lat p.n.e., osadnicy przemieszczający się dolinami rzek w głąb Podgórza Karpackiego, w tym wzdłuż rzeki Białej, zakładali tzw. siedliska oraz budowle obronne. Prawdopodobnie (tylko hipotetycznie) z czasów tych pochodzą grodziska w okolicach Grybowa, jak Jeżów, Ciężkowice, Stróże, Gródek. W okresie wpływów rzymskich II — IV wiek n.e., obok charakterystycznej dla tego okresu ceramiki siwej, w dolinie Białej w okolicach Grybowa, znaleziony został skarb monet rzymskich oraz figurka z brązu pochodzących z III — IV stulecia n.e.
W okresie wczesnośredniowiecznym dolina Białej musiała być w części zagospodarowana, jeżeli obok osad otwartych (siedlisk) istniały grody obronne. Zalicza się do nich prawdopodobnie w okolicach Grybowa Stróże oraz Gródek.
W tym okresie ziemie te zamieszkałe były przez słowiańskie plemię, czy związek plemienny Lędzian, tworzących Państwo Wiślańskie. Dopiero u schyłku X stulecia ziemię wiślańską podporządkowali sobie Piastowie, u schyłku rządów Mieszka I lub z początkiem rządów Bolesława Chrobrego, który jeszcze za życia władał dzisiejszą Małopolską.
Okolice Grybowa za czasów piastowskich wchodziły w skład kasztelani bieckiej. Duże zasługi dla zagospodarowania tych terenów wnieśli w XIII stuleciu benedyktyni z Tyńca, którzy otrzymali te ziemie w użytkowanie od Leszka Czarnego. W 1288 roku przez te tereny przeszedł najazd tatarski. W okresie panowania króla Władysława Łokietka ziemie w dolinie Białej znalazły się ponownie w rękach królewskich.
Nowe impulsy rozwojowe przyniosły lata panowania króla Kazimierza Wielkiego.
W dniu 15 maja 1340 roku formalnie powstało królewskie miasto Grybów, założone przez króla Kazimierza Wielkiego. Przywilej na założenie miasta na prawie magdeburskim otrzymał sądecki mieszczanin – Niemiec Hanko. Oto fragment wspomnianego przywileju: „Nos Casimirus… rex… indulisimus… civitatem… colocare… cuius nomen Grynberk”. Miasto nosiło albo niemiecką nazwę: Grünberg (Zielona Góra) albo spolszczoną – Grynbark. Świadczy to o tym, iż pierwotnie niemiecka ludność szybko się spolonizowała. Nowy gród powstał na terenie dotychczasowej wsi Biała, na wysokim, naturalnym obronnym wzgórzu, na lewym brzegu rzeki. W niedługim czasie zaczął się rozwijać istniejący już przed lokacją przemysł sukienniczy. Wzrosła także produkcja saletry i wapna, szlakami handlowymi transportowano coraz więcej suszonych śliwek, budulca i skór,a z Węgier kupcy wieźli znakomite wina.
W dokumencie królewskim z 1365 roku, miasto występuje już pod nazwą Grybów (civitas nostra Gribowa vulgatiter dicta). Wspomniany dokument dotyczył nadaniu miastu części lasu na górze Jawor w pobliżu wsi Binczarowa, która w dokumencie została określona jako Bibyczareban. Dokument ten sygnowany był przez króla w Bieczu, ówczesnej stolicy ziemi bieckiej, dawnej kasztelanii. W 1398 roku już pod panowaniem Jadwigi i Jagiełły wójtostwo grybowskie przeszło na Stanisława z Bobowej z rodu Gryfitów, zasłużonego dla kolonizacji dorzecza Białej. Z przekazów Jana Długosza wynika, iż król Władysław Jagiełło dwukrotnie odwiedzał Grybów w związku z wyjazdami na Węgry, w celu spotkania się z Zygmuntem Luksemburczykiem. Od 1398 roku wójtostwo Grybowa znajdowało się w rękach szlacheckich lokalnych możnowładców, posiadających swe dobra w dolinie Białej. Grybów i dobra królewskie w okolicy miasta, do których należały wsie Biała Niżna i Wyżna, Siołkowa, Gródek, Binczarowa, Kąclowa, później też Bogusza, Wolica Wawrzkowska, Cieniawa, Ptaszkowa stanowiły tzw. starostwo niegrodowe. Każdy wójt miasta był też zarządcą królewskiej tenuty. Przez dłuższy okres władali dobrami królewskimi Gezowscy. W dokumencie królewskim z 1488 roku widnieją imiona Alberta i Dawida z Gezowa. Z innych dokumentów wiadomo, że w 1518 roku wójtostwo i starostwo niegrodowe znajdowało się w rękach Jeżowskich herbu Strzemię, wpierw Mikołaja, a następnie jego bratanka Hieronima. W cztery lata później król Zygmunt August nadał starostwo i wójtostwo Stanisławowi Pieniążkowi herbu Odrowąż. Później starostwie zmieniali się dość często.
Największą klęską dla Grybowa i okolic był najazd szwedzki w 1655 roku. Splądrowali oni miasto i zniszczyli doszczętnie zamek. Mieszkańcy zaczęli stawiać opór i wreszcie doszło do bitwy pod Czerwona Górą. Nie ominął tez okolic Grybowa najazd wojsk siedmiogrodzkich i kozackich księcia Jerzego Rakoczego w 1657 roku. W następnych dekadach w górach szerzyło zbójnictwo, a na czele band stali nierzadko stawali zbiegli miejscowi chłopi, popi, sołtysi, a nawet zubożali przedstawiciele drobnej szlachty. W latach 1704 — 1709 okoliczne wsie Grybowa na przemian grabią i palą wojska w służbie saskich Wettinów, Leszczyńskiego, Szwedzi i Rosjanie. Pożary, gwałty, rabunki, kontrybucje powodują głód, a po nim wybuch różnych epidemii chorób zakaźnych, które dziesiątkowały miasto i okoliczne wsie.
W czasie konfederacji barskiej, latem 1768 roku powstańcy spychani przez wojska rosyjskie znaleźli się kilkadziesiąt kilometrów od Grybowa, a na południu, przy węgierskiej granicy w Koniecznej, Wysowej, Izbach i Muszynie znajdowały się ufortyfikowane obozy konfederackie. Przebywał w nich również Kazimierz Pułaski od lata 1769 do sierpnia 1770 roku. Grybów znalazł się pod panowaniem austriackim już w 1770 roku, a dwa lata później został włączony wraz z całą Sądecczyzną do Galicji, jako część składowa Austrii. W Galicji utworzono 18 dużych cyrkułów. Grybów
i okoliczne wsie na zachód od Białej znalazły się w cyrkule sądeckim.
Zaborcy austriaccy wprowadzili nowe porządki i prawa. W grudniu 1773 roku władze zaborcy zażądały od ludności złożenia przysięgi na wierność cesarzowej. W 1831 roku nastąpiła epidemia cholery, która dziesiątkowała wioski i miasteczka.
W 1836 roku miały miejsce duże mrozy, a w latach 1840-1841 ulewne deszcze, grad i powodzie, co spowodowało głód. Ludność żywiła się korą, lebiodą i gorczycą. Nastąpiły niepokoje społeczne. Nędza i ciemnota ujawniła się w 1846 roku rabacją chłopską. Napadano na dwory również w okolicach Grybowa. Zrabowano stajnie i spichlerze Horschów w Białej, Siołkowej, Polnej i Wojnarowej. Chłopi rozgromili dwory w Krużlowej, Stróżach, Wilczyskach i Szalowej. Bito dzierżawców, dziedziców, ekonomów. Zginęło 21 osób. Rabację stłumiło wojsko i żandarmeria. Następstwem był głód, a następnie epidemie tyfusu i dżumy. Rok później grad zniszczył zasiewy. Sytuacja powtórzyła się w następnym roku.
Wiosna Ludów nie przyniosła mieszkańcom historycznych wydarzeń, ale w 1849 roku przemaszerowały tędy wojska rosyjskie, aby stłumić powstanie na Węgrzech. Grybów odwiedził cesarz Franciszek Józef I. W roku 1867 Galicja otrzymała autonomię. Utworzono nowy podział terytorialny kraju na powiaty. Grybów stał się siedzibą powiatu. W mieście i w okolicy rozwijać się zaczął przemysł tkacki, drzewny, młynarski i naftowy oraz rzemiosło. Najliczniejsi byli kuśnierze, szewcy i grabarze. Handlem głównie zajmowali się Żydzi. W 1876 roku Grybów został połączony koleją żelazną. U schyłku XIX wieku nastąpił tez znaczny rozwój oświaty i kultury. Otwarto wiele nowych szkół wiejskich. Powstały oddziały ochotniczych straży pożarnych. Powstawały liczne młyny, tartaki. Kontynuowano tradycję przemysłu domowego.
W okolicy zaczęto wydobywać ropę naftową. Utworzono zakłady związane z przemysłem skórzanym, rozwijał się handel bydłem. Powstawały też pierwsze partie polityczne, głównie chłopskie. W 1893 roku powstał Związek Stowarzyszenia Chłopskiego.
Podczas I wojny światowej mieszkańcy Grybowa i okolic wcieleni byli do armii austriackiej. Na Grybowszczyźnie zmobilizowano ponad 2000 osób do C.K. Armii. Młodzież strzelecka wyjechała na punkt zborny Legionów do Krakowa. W grudniu na krótko dotarły tu wojska rosyjskie odrzucone przez Austriaków. Zimą 1915 roku front ustalił się na wschód od doliny Białej. W Grybowie i okolicznych przyfrontowych miejscowościach stacjonowały duże ilości wojsk austriackich i niemieckich.
2 maja 1915 roku rozpoczęła się wielka operacja gorlicka, w celu przełamania frontu. Mieszkańcy Grybowa i okolicznych wsi słyszeli wyraźnie odgłosy tych walk, oglądali płonące wzgórza zasnute dymem. W okresie międzywojennym nastąpił dalszy rozwój podgrybowskich miejscowości. W terenie powstawały nowe tartaki, betoniarnie, mleczarnie, gorzelnie i browary. Rozwinęło się kopalnictwo naftowe. Powstały też nieduże firmy budowlane.
Reforma administracyjna II Rzeczpospolitej z roku 1 stycznia 1931 roku pozbawiła Grybów statusu stolicy powiatu, ale od roku 1934 uczyniła z niego stolicę gminy zbiorowej. W jej skład weszły miasto Grybów oraz dotychczasowe gminy wiejskie: Biała Niżna, Biała Wyżna, Binczarowa, Bogusza, Chodorowa, Cieniawa, Florynka, Kąclowa, Królowa Ruska, Krużlowa Niżna, Krużlowa Wyżną, Mszalnica, Ptaszkowa, Siołkowa, Stara Wieś i Wawrzka.
W dniu 6 października 1954 roku przeprowadzono kolejną reformę administracyjną kraju, wprowadzającą gromady w miejsce gmin. W przypadku dotychczasowej gminy Grybów w zasadzie poszczególne sołectwa tworzyły gromady. Ten stan utrzymał się do końca roku 1972, kiedy reaktywowano Miasto i Gminę Grybów, bez sołectw: Bogusza, Królowa Ruskaj i Mszalnica, ale z Polną i Wyskitną. Ten stan utrzymał się do końca 1990 roku.
